Waarom stellen we zoveel dingen uit?
Uitstel gedrag. De vreselijke tijdsdief waar zoveel hoogbegaafden het slachtoffer van worden. ‘Slachtoffer’ of niet? We hebben hier wel degelijk te maken met een beest. En nog te vaak kijken we toe hoe dat beest onze passie en gedrevenheid, onze interesses en plannen tot een halt brengt.
Heb jij last van uitstelgedrag? Kijk dan even tot welk uiterste jij het meeste neigt. Langs de ene kant hebben we de sporadische uitsteller. Dat zijn diegene die af en toe uitstel gedrag vertonen, maar daarom niet per sé elke dag. Langs de andere kant hebben we de groep die het uitstel gedrag heeft verheven tot een ware kunst. We zien bij hen een chronisch patroon ontstaan, gekenmerkd door ontwijking, opmerkzame schijnbewegingen, desorganisatie en paniek wanneer de deadline dichterbij komt. Herken je je in deze groep? Dan raad ik je aan om volgende technieken deze keer links te laten liggen: een boek lezen dat je hierbij gaat helpen of jezelf omkopen om het toch een keer anders aan te pakken. De enige methode die echt helpt om komaf te maken met het uitstelgedrage? Kijken van waar jouw uitstelgedrag vandaan komt. Wat is de oorzaak van jouw uitstelgedrag? Kan je dit identificeren? Dan kan het je ook tackelen.
Bij hoogbegaafden kunnen we de oorzaken van hun uitstelgedrag vaak terugbrengen tot één van volgende 12 zaken. Lees hier waarom hoogbegaafden zo graag zaken uitstellen.
Afleiding – Sommige hoogbegaafden gaan zo op in hun eigen interesses en passies dat ze moeite hebben om zich te focussen op taken die nu moet gebeuren. Ze worden makkelijk afgeleid door leukere, nieuwere ideeën en projecten. Een te volle planning maakt dit probleem nog groter. Als verschillende taken met elkaar moeten concurreren voor hetzelfde stukje tijd dan zal het leukere project steevast winnen.
Desorganisatie – Hoogbegaafden hebben het moeilijk om zich goed te organiseren en te plannen. Ze missen gewoon vaak time management skills. Ondanks goesting en motivatie om een project te voltooien kan het zijn dat ze zich overweldigd voelen als er veel details bijkomen, of de planning zich over een lange termijn strekt.
Apathie – Soms zijn hoogbegaafden zo verveeld geraakt en hebben ze zo een afschuw van hun werk gekregen dat het hen gewoon niet meer kan schelen of wat ze doen wel goed is. Ze stellen het afwerken van opdrachten uit omdat het voor hen zinloos geworden is. Ze steken liever hun tijd in een multitude aan andere dingen dan hun tijd te verdoen aan dingen die voor hen te makkelijk of niet nuttig lijken.
Voorbije successen – Sommige hoogbegaafden stellen zaken uit omdat ze er eerder reeds mee weg gekomen zijn. Velen hebben geleerd dat opdrachten last minute doen, niets afdoet aan de kwaliteit van hun werk of geen schade toebrengt aan het resultaat. Ze weten dat ze beter kunnen, maar omdat het in het verleden altijd lukte, realiseren zij zich dat ze niet te hard moeten werken om het gedaan te krijgen.
Rebellie – Uitstel gedrag kan een uiting van weerstand zijn. Een soort stille rebellie tegen een opdracht waaraan je aanstoot neemt. Het is een manier om het project minder belangrijk te maken, te devalueren en woede te uiten omdat ze moeten werken aan iets dat ze niet leuk vinden of waar ze niet mee akkoord gaan. Zelfs als het project uiteindelijk afgewerkt is, is het uitstellen om het door te sturen een vorm van stil protest dat een gevoel van empowerment geeft.
Perfectionisme – Hoge verwachtingen voor het bereiken van succes leiden tot angsten. We noemen het vaak faalangst. Het is die faalangst die ervoor zorgt dat hoogbegaafden een drang hebben om uit te stellen, zodat men zich niet slecht moet voelen. Wanneer hoogbegaafden zich zorgen beginnen maken dat ze niet zullen excelleren in een bepaalde opdracht kunnen ze dit uitstellen tot op het laatste moment. Dit komt die angsten niet ten goede. Integendeel, het maakt ze steeds erger. Een andere manier waarop perfectionisme leidt tot uitstel is de volgende redenering: Als ik het niet goed kan doen, dan kan ik het beter niet doen. En aangezien hoogbegaafden de lat steeds heel hoog leggen voor zichzelf, zien we dit vaak voorkomen.
Zelf-sabotage – Sommige hoogbegaafden proberen hun talenten voor andere te verstoppen, in een poging om er bij te horen. Ze willen niet anders dan de rest zijn, niet als ‘raar’ bestempeld worden, opgaan in de massa. Daarom verdoezelen ze vaak hun kunnen en leveren ze ondermaats werk op. Het uitstel gedrag hier reflecteert het dilemma waarin deze mensen zich bevinden. Gaan ze hun mogelijkheden minimaliseren en erbij horen of gaan ze voor hun volle potentieel?
Onzekerheid – Ondanks het duidelijk aanwezig zijn van de skills zullen sommige hoogbegaafden twijfelen aan zichzelf. Het imposter syndroom tiert welig onder de hoogbegaafden. Ze geloven dat ze een imago hoog te houden hebben en als ze op een of andere manier falen, ze ge-out zullen worden als fraudeur. Het uitstellen van een project is een manier om deze angstgevoelens te vermijden.
Schaamte – Samen met onzekerheid zullen sommige hoogbegaafden zich schamen als ze geen excellent werk opleveren. Het voelt voor hen alsof het een aanslag is op hun intelligentie en vresen dat anderen hen als incapabel zullen zien. En dan gebruiken ze het uitstel gedrag als excuus. Als het niet perfect is, komt dat niet door hen maar door het feit dat het snel snel moest gebeuren.
Flow junky – Misschien ben jij een een flow-junky. Iemand die houdt van de rush. Een werkdag waarin je geen moment tijd hebt om even stil te zitten en de zaken te overkijken. Je bent het ene na het andere aan het doen en de tijd vliegt. Mensen die hiervan houden stellen soms dingen uit om deze situatie kunstmatig te creeëren. Vaak word je op dat moment niet voldoende uitgedaagd op je werk en zorg je zo zelf voor wat spanning.
Onduidelijkheid – Menig hoogbegaafde heeft wel wat last van overthinking, vooral als het eerder over simpele opdrachten gaat. Wanneer dat wat je moet doen niet duidelijk is, of je bent er zo hard over beginnen nadenken dat je het kapot gedacht hebt, dan kan dit ook tot uitstelgedrag lijden. Je moet immers eerst uitzoeken hoe de vork nu precies in de steel zit. Zo kan de meest eenvoudige opdracht de grootste uitdaging worden.
Depressie – Occasioneel kan uitstel gedrag een symptoom van depressie zijn. Maar vaak gaat het dan samen met andere tekens zoals terugtrekken en isolatie van vrienden, duidelijke droefheid, verandering in eet- en slaappatronen en algemene geirriteerdheid. In deze situaties kan uistelgedrag een gevoel van hopeloosheid en zinloosheid reflecteren.
Uitzoeken welke oorzaak aan de basis ligt van je uitstelgedrag is stap één in het oplossen van het probleem. Er is geen one-size-fits-all aanpak voor dit probleem (wanneer wel?). De aanpak is compleet anders wanneer je uitstel gedrag voortkomt uit perfectionisme dan wanneer het voortkomt uit apathie.
Weet je niet wat jou oorzaken zijn? Hou dan een lijst bij. Volgende keer dat je merkt dat je iets uitstelt, schrijf dan op wat is het, wie vroeg het, wanneer, enz. Na twee weken neem je de lijst erbij en mogelijks vind je een patroon dat kan helpen om de cyclus te doorbreken.
Herken je jezelf in deze blog en wil je je hoogbegaafdheid beter vatten én ermee aan de slag gaan? Dan is het doorlichtingstraject echt iets voor jou. Lees er hier meer over.
